NRC | 6 maart 2024 | Auteur: Arjen Schreuder ‘Achter elk getal schuilt onbeschrijfelijk veel leed’
De vier grote steden willen veel meer op snelheidsovertredingen en alcohol handhaven. „Het gaat de verkeerde kant op.”
Als steeds meer mensen worden doodgereden en ernstig gewond raken, wat ligt er dan meer voor de hand dan meer flitspalen te plaatsen en meer alcoholcontroles te houden? „De pakkans moet omhoog”, zegt de Rotterdamse wethouder Vincent Karremans (VVD).
Het aantal doden en gewonden in het Nederlandse verkeer neemt de laatste jaren weer flink toe, tot 745 doden en 8.300 ernstig gewonden in 2022, en vooral op gemeentelijke wegen. Karremans: „Het gaat de verkeerde kant op.” De landelijke cijfers over 2023 zijn nog niet bekend maar die van Rotterdam wel: vorig jaar kwamen veertien mensen om, en raakten er bijna 1.500 gewond, de hoogste aantallen in tien jaar tijd.
Karremans: „Achter elk getal gaat onbeschrijfelijk veel leed schuil.” Zoals het oudere, verliefde stel dat vorig jaar op de Maasboulevard dodelijk werd aangereden door een hardrijder. „Eigenlijk is er bij alle gevallen, ook bij gewonden, ontzettend veel leed.”
Tijd voor actie, vinden de mobiliteitswethouders van Rotterdam, Amsterdam, Den Haag en Utrecht. De gemeenten willen het handhaven van snelheidsbeperkingen en alcoholverboden niet langer overlaten aan justitie en politie, maar zélf gaan handhaven.
„Om de daadwerkelijke pakkans flink te verhogen moeten gemeenten en provincies de bevoegdheid krijgen om zelf handhaving te organiseren”, stelt een notitie van de Rotterdamse wethouder, die donderdag namens de vier grote steden naar de gemeenteraden en naar de Tweede Kamer wordt gestuurd. „Een extra systeem naast het landelijke verkeershandhavingssysteem. Te beginnen met eigen flitspalen, te plaatsen op gemeentelijke wegen.”
We willen beginnen met gemeentelijke flitspalen
Vincent Karremans — wethouder Rotterdam
Meer bevoegdheden
Daarnaast moeten gemeentelijke boa’s meer bevoegdheden krijgen, voor „simpele snelheidscontroles met mobiele apparatuur” en het uitvoeren van alcoholcontroles, „zowel op fietspaden als op wegen”. Liefst mogen boa’s ook voertuigen op kenteken bekeuren, zodat ze geen verkeersdeelnemers staande hoeven te houden.
Met dit voorstel „kunnen we ruim 400 procent meer en vaker handhaven dan we nu doen”, aldus de notitie van wethouder Karremans. „Als we dit in heel Nederland doen, dan hebben we een levensgrote kans dat we de stijgende trend van verkeersdoden en -gewonden kunnen ombuigen.”
De Rotterdamse wethouder doet zijn voorstel met steun van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), ANWB, Veilig Verkeer Nederland, Fietsersbond en BOVAG. „Wij staan achter dit plan want we maken ons zorgen over de veiligheid. Die holt achteruit”, aldus een woordvoerder van de ANWB. Die maakt zich vooral zorgen over de toename van „asociaal en agressief gedrag” in het verkeer, alsmede de toename van het rijden onder invloed. Karremans: „De capaciteit van de politie is de afgelopen jaren gedaald. De pakkans moet omhoog.”
Politie maakt eigen afweging
Nu ligt de bevoegdheid voor het handhaven van verkeersregels grotendeels bij politie en justitie, met name het Parket Centrale Verwerking Openbaar Ministerie (CVOM). Dat bepaalt bijvoorbeeld hoeveel en waar flitspalen en trajectcontroles worden geplaatst, veelal op verzoek van wegbeheerders zoals provincies en gemeenten.
Onder andere Rotterdam wil zelf flitspalen kunnen plaatsen.Foto Hedayatullah Amid
De politie maakt veelal een eigen afweging bij het instellen van alcoholcontroles. Grote alcoholcontroles zijn de afgelopen tien jaar enorm in aantal gedaald, vooral omdat weggebruikers elkaar via sociale media waarschuwen, en vervangen door het staande houden van automobilisten, niet alleen voor rijden onder invloed maar ook voor het rijden met de telefoon in de hand.
Het is allemaal veel te weinig, vinden de gemeenten.
Karremans: „De handhaving ligt op z’n gat. Als hier een ernstig ongeval gebeurt, kan ik vaak alleen maar brieven schrijven naar het Openbaar Ministerie en alsjeblieft om een flitspaal vragen. Wat wij dan meestal te horen krijgen, is dat we eerst drempels en zo moeten aanleggen, want handhaving is een sluitstuk. Maar wij hebben zesenhalfduizend straten in Rotterdam en zelfs als ik tien procent van die straten verkeersveiliger wil inrichten, door vrijliggende fietspaden en overzichtelijke kruispunten, ben ik 65 jaar bezig.”
Eén extra flitspaal is een druppel op de gloeiende plaat
Vincent Karremans — wethouder Rotterdam
Daar komt nog bij dat de aanleg van snelheidsremmende maatregelen zoals een drempel op bezwaren stuit van hulpdiensten. Karremans: „Het is heel vervelend om iemand met een gebroken nekwervel in een ambulance over een drempel te vervoeren.” Ook het openbaar vervoer is er niet happig op. „Heb je een tram ooit over een drempel zien rijden?” Blijft over een gemeentelijke of provinciale publiekscampagne.
Wethouder Karremans: „Helaas luisteren de echte hardrijders daar niet naar.” En dus geldt bijvoorbeeld op de Noordsingel in Rotterdam een limiet van dertig kilometer per uur, maar ligt er geen drempel en wordt er door automobilisten soms „niet normaal hard” gereden. „Het wachten is op de eerste dode.”
De pakkans is klein. Liefst 82 procent van alle Rotterdammers schat de kans dat men voor een overtreding wordt bestraft „laag” in, bleek uit gemeentelijk onderzoek.
Zelf betalen, opbrengst houden
Voor een wijziging in de bevoegdheden zal een kabinet een wetswijziging moeten doorvoeren. De mobiliteitswethouders haasten zich te zeggen dat het hun niet om geld gaat. Ze willen de flitspalen zelf betalen en ook de opbrengsten daarvan kunnen behouden. „De inkomsten vloeien naar een decentraal verkeersveiligheidsfonds, waaruit maatregelen kunnen worden gefinancierd die bijdragen aan het verbeteren van de verkeersveiligheid”, aldus de notitie.
Karremans: „We gaan er geen theaters van bouwen.” Die opbrengst kan behoorlijk oplopen; de huidige 22 flitspalen in Rotterdam zijn volgens de gemeente al goed voor jaarlijks vijftien miljoen euro. Als er veel meer flitspalen bij komen, óók bij wegen waar nu al slechts dertig kilometer per uur mag worden gereden, kan met de opbrengsten een begin worden gemaakt met, bijvoorbeeld, de aanleg van vrijliggende fietspaden. Overigens heeft de hoogte van de boetes geen prioriteit.
Karremans: „De hoogte doet er in dit voorstel niet toe. Het gaat om de pakkans. Als de ervaren pakkans klein is, heeft het verhogen van boetes tot vijfduizend euro geen enkele zin.”
